-
Kategoria: Aktualności
-
Opublikowano: czwartek, 11, lipiec 2013 20:27
-
Odsłony: 2543
Czas wspomnień…
11 lipca 2013 roku mija 70. rocznica masowych zbrodni UPA popełnionych na polskiej ludności cywilnej na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Uzbrojone oddziały UPA zaatakowały ok. 100 polskich miejscowości. W wyniku mordów UPA zginęło ok. 100 tys. Polaków: mężczyzn, kobiet, starców i dzieci.
Bolesna rocznica tych wydarzeń obudziła tragiczną historię i jednocześnie pamięć o ofiarach i bohaterach tamtych dni.
Rodzinnych opowieści p. Wiesławy Cisek-Majczak, której babcia była starszą siostrą Stanisława Basaja ps. Ryś, dowódcy oddziału BCH, walczącego w obronie Polaków wysłuchała Zofia Ananicz.
Kim był Stanisław Basaj ?
Urodził się 24 listopada 1917 roku we wsi Polany, gm. Krynice. W 1924 roku wraz z rodziną przeprowadził się do Małkowa, gdzie uczęszczał do czteroklasowej Szkoły Powszechnej, a następnie do siedmioklasowej w Kryłowie. Jego pseudonim to „ Ryś”, „ Kraska”. Jako młody chłopiec wstąpił do harcerstwa.
W swoim zeszycie umieścił takie motto; „Pracuj ofiarnie i wytrwale wysiłkiem twórczym dla wspólnego dobra wszystkich obywateli.” Z dopiskiem „W imię Boże”. Tak tez postępował w swoim życiu.
Interesował się muzyką, ale przede wszystkim kochał wojsko. Z tego powodu wstąpił do wojska jako ochotnik. Na początku służył w orkiestrze 23 Pułku Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim, następnie w 2 Pułku Strzelców Konnych w Hrubieszowie, gdzie awansował do stopnia kaprala. Ożenił się z Genowefą Kołtoniuk.
W 1939 roku był uczestnikiem wojny obronnej, skupiał wokół siebie grupę młodzieży, z którą z powiatu tomaszowskiego przywozili i gromadzili broń, mundury, amunicję. Z nastaniem okupacji niemieckiej uaktywnił się nacjonalizm ukraiński. Ujawniał się on poprzez nadgorliwe wypełnianie swoich obowiązków, wstępowanie młodzieży ukraińskiej do niemieckich oddziałów SS. W styczniu 1940 Stanisław wstąpił do Związku Walki Zbrojnej i stał się aktywnym organizatorem konspiracji w południowej części powiatu hrubieszowskiego. W 1942 r. stworzył Odział Specjalny, do walki bieżącej. W tym samym roku doszło do starć pod Kryłowem, Mirczem, Poturzynem, Kosmowem, które zwyciężył. Basaj również zlikwidował oficera Ukraińskiej Policji w Hrubieszowie o nazwisku Malesza. Niemcy wyznaczyli dużą nagrodę za schwytanie jego, albo zabicie.
Niebawem Basaj zmienił swój oddział na partyzancki (OP). 15-17 marca zlikwidował posterunki ukraińskie w Modryniu i Łaskowie. Przeprowadził wiele akcji zbrojnych z Ukraińcami, Niemcami np. pod Hrubieszowem, Prehoryłym, Mienianami, Kozodawami, Cichobórzem, Kosmowem, Górką. 15 marca 1944 r. pod wsią Płoskie rozbił patrol niemiecki 3 maja jego oddział liczył już 670 osób. W Puszczy Solskiej 18-19 czerwca 1944 r. odbyła się jedna z największych walk przeciwko partyzantom pod kryptonimem „Sturmwind II". Była to ostania duża bitwa 1 Batalionu, niestety przegrana.
Basaj ciągle prowadził walkę z wrogiem. W 1944 r. jego wojska liczyły 800 żołnierzy. Akcje bojowe prowadzone przez 1 Batalion BCH obwodu hrubieszowskiego były skuteczne, dobrze zorganizowane, broniły polskie wsie od zagłady. Współpraca” Rysia” z AK i ugrupowaniami Polski Walczącej była wzorowa.
Stanisław Basaj był znienawidzony przez ludność ukraińską. Dlatego 25 marca w Kryłowie Ukraińcy zorganizowali zasadzkę na niego. W bestialski sposób zamordowali jego i pochowali w nieznanym miejscu. Natomiast w Kryłowie zorganizowano tzw. ” Krwawą Niedzielę”, za ukrywanie Basaja zamordowano 17 funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i 28 osób cywilnych.
Stanisław Basaj został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari.
/Informacje o Stanisławie Basaju pochodzą z portalu promocyjno-informacyjnego „Wrota Ziemi Hrubieszowskiej”